Nhiều người thắc mắc rằng, nếu bố mẹ bị rối loạn tiền đình thì con cái họ có nguy cơ mắc bệnh này không. Để giải đáp câu hỏi này, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.
Mục lục
1. Rối loạn tiền đình là gì?
Rối loạn tiền đình là tình trạng rối loạn khả năng tiếp nhận, dẫn truyền thông tin từ hệ thống tiền tình ở tai trong đến nhân tiền đình ở não bộ. Điều này dẫn đến cơ thể gặp khó khăn với việc định vị trong không gian, giữ thăng bằng và phối hợp động tác giữa mắt, chân tay.
Người bệnh rối loạn tiền đình có thể gặp một số triệu chứng như:
- Chóng mặt: Cảm giác những vật xung quay quay tròn, lảo đảo hoặc lắc lư liên tục.
- Mất thăng bằng: Người bệnh không cảm nhận mình đứng trên mặt đất, cơ thể quay cuồng, không thể đứng vững.
- Xuất hiện những cơn buồn nôn, nôn.
- Chứng rung giật nhãn cầu, mắt nhạy cảm với ánh sáng, rối loạn thính giác, điển hình là ù tai.
- Suy giảm khả năng chú ý, lo lắng quá mức…
Bệnh thường gặp ở những người trên 40 tuổi tuy nhiên độ tuổi mắc rối loạn tiền đình đang dần trẻ hóa. Các triệu chứng dễ tái phát nhiều lần gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống và công việc. Do đó, việc phát hiện sớm ở những đối tượng có nguy cao là điều vô cùng cần thiết.
☛ Tìm hiểu thêm: Rối loạn tiền đình ở người trẻ
2. Nguyên nhân gây rối loạn tiền đình?
Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây rối loạn tiền đình bao gồm:
2.1. Thạch nhĩ lạc chỗ
Thạch nhĩ lạc chỗ hay còn gọi là chóng mặt tư thế kịch phát – đây là nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn tiền đình. Thông thường, các thạch nhĩ (tinh thể canxi carbonat) nằm ở cầu nang và soan nang. Tuy nhiên do nhiều yếu tố khác nhau như chấn thương đầu, thoái hóa biểu mô tai… mà chúng di chuyển bất thường gây chóng mặt, mất thăng bằng…
2.2. Căng thẳng
Khi cơ thể bị căng thẳng sẽ sản sinh ra lượng cortisol nhiều hơn bình thường. Điều này làm tổn thương hệ thống thần kinh, trong đó có dây thần kinh số 8 đảm nhận quá trình dẫn truyền thông tin cho hệ thống tiền đình.
Vì vậy, những người thường xuyên bị căng thẳng, cảm xúc tiêu cực liên tục xảy ra, áp lực công việc và cuộc sống dẫn đến làm việc quá sức… rất dễ bị rối loạn tiền đình.
2.3. Thiếu máu não
Rối loạn tiền đình có thể xảy ra ở những người suy giảm lượng máu đến não do hệ thống tiền đình không hoạt động tốt. Thiếu máu não có thể bắt nguồn từ các bệnh liên quan đến mạch máu như thuyên tắc mạch, xơ vữa động mạch, xuất hiện các cục máu đông… hay đến từ tim như suy tim, nhịp tim không đều…
☛ Xem thêm: Dấu hiệu thiếu máu não không nên bỏ qua!
2.4. Bệnh Meniere
Bệnh Meniere là hội chứng rối loạn tiền đình mãn tính, tạo ra một loạt các triệu chứng lặp đi lặp lại như chóng mặt, ù tai, mất thính giác, cảm giác như có áp lực ở bên trong tai… Nguyên nhân là do tích tụ một lượng lớn chất lượng endolymph hoặc do sự hiện diện bất thường của kali bên trong tai.
☛ Tìm hiểu chi tiết: Đau đầu migraine có nguy hiểm không?
2.5. Đau nửa đầu
Chứng đau nửa đầu là một chứng rối loạn thường kết hợp đau đầu với các hội chứng rối loạn tiền đình.
Khoảng 40% bệnh nhân bị đau nửa đầu xuất hiện triệu chứng tiền đình với biểu hiện như chóng mặt, choáng váng, mất thăng bằng…
2.6. Viêm dây thần kinh tiền đình ngoại biên
Đây là nguyên nhân của những cơn chóng mặt đột ngột đi kèm với các triệu chứng khác như mất thăng bằng, buồn nôn, nôn ói… nhưng không làm làm ảnh hưởng tới chức năng của thính giác.
Nguyên nhân gây viêm các dây thần kinh do vi khuẩn, virus, trong đó dây thần kinh số 8 giữ chức năng di truyền từ tai trong đến nhân tiền đình ở não bộ.
3. Biện pháp chẩn đoán rối loạn tiền đình
Chóng mặt gây ảnh hưởng nhiều tới chất lượng công việc và cuộc sống. Vì vậy việc phát hiện sớm bệnh và có phương pháp điều trị kịp thời là điều vô cùng quan trọng. Khi có dấu hiệu của bệnh rối loạn tiền đình, bạn nên đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.
Hiện nay có nhiều phương pháp khác nhau để chẩn đoán bao gồm:
– Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ dựa vào dấu hiệu, tần suất và mức độ của các triệu chứng.
- Chóng mặt: Cảm thấy những thứ xung quanh quay tròn, chòng chành như đang trên sóng biển. Tình trạng này tăng lên nếu cử động xoay đầu nhanh.
- Mất thăng bằng: Người không đứng vững, cảm giác cơ thể như bị kéo về một phía…
- Rung giật nhãn cầu: Nhãn cầu liên tục di chuyển thay đổi hướng xen kẽ chuyển động đều đặn, nhịp nhàng…
– Nếu những biểu hiện trên không giúp xác định rõ được nguyên nhân, bác sĩ có thể yêu cầu làm thêm một số thủ thuật khác như:
- Xét nghiệm máu
- Chụp CT-Scanner sọ não.
- Siêu âm hệ mạch cảnh đốt sống.
- MRI sọ não tìm các tổn thương.
– Ngoài ra, với thiết bị ngày càng hiện đại, các bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh rối loạn tiền đình bằng ảnh động nhãn đồ bằng cách đo chức năng tiền đình trong một chiếc máy chuyên dụng.
4. Bệnh rối loạn tiền đình có di truyền không?
Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để xác định xem rối loạn tiền đình có liên quan đến yếu tố gia đình hay không.
Trong bài báo “Rối loạn di truyền của hệ thống tiền đình” nghiên cứu thấy rằng bệnh rối loạn tiền đình do một số nguyên nhân khác nhau như đau nửa đầu, bệnh meniere… có tính chất di truyền. Cụ thể như sau:
– Đau nửa đầu: Bệnh thường được quan sát thấy trong các gia đình, có cả các cặp song sinh. Nó được chứng minh liên quan đến gen CACNA1A, ATP1A2, SCN1A, KCNB2, CACNB2. Các biến thể di truyền của gen này là do các kênh ion và chất vận chuyển màng điều chỉnh cân bằng nội môi. Sự cân bằng này trong tai đóng một vai trò quan trọng đối với việc duy trì chức năng của tiền đình ốc tai.
– Bệnh Meniere: Một số gia đình bị mắc bệnh rối loạn tiền đình xuất hiện các gen tương tự nhau. Nghiên cứu đã xác định được các đột biến trong DTNA và FAM136A. Khoảng 7 – 15% người bị rối loạn tiền đình do Meniere cho biết các thành viên khác trong gia đình cũng gặp triệu chứng tương tự (2).
– Hội chứng rối loạn tiền đình hai bên là sự suy giảm tiền đình cả hai bên do thoái hóa thần kinh (mất tế bào thần kinh từ rễ lưng và hạch thần kinh sọ). Đặc trưng của bệnh là sự mất thăng bằng liên quan đến tiểu não và chi. Tuy nhiên những trường hợp này còn lẻ tẻ, một số gia đình cho thấy không đồng nhất về di truyền.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, một số nguyên nhân khác do rối loạn tiền đình không liên quan đến tính chất di truyền như chóng mặt tư thế kịch phát lành tính, viêm dây thần kinh, do bệnh lý tiểu não như nhồi máu hoặc tổn thương não…
5. Cách ngăn ngừa và điều trị rối loạn tiền đình do di truyền
Nếu gia đình có người bị rối loạn tiền đình thì việc ngăn ngừa bệnh do di truyền là điều vô cùng cần thiết. Hiện nay có nhiều phương pháp giúp dự phòng bệnh hiệu quả bao gồm:
5.1. Thực hiện bài tập củng cố tiền đình
Một trong những phương pháp được khuyến khích thực hiện nhiều nhất để ngăn ngừa bệnh rối loạn tiền đình là luyện tập cho hệ thống tiền đình thích nghi với sự thay đổi nhanh, tăng khả năng duy trì thăng bằng khi xoay chuyển, lắc lư. Đồng thời những bài tập cho phần đầu xoay nhẹ còn giúp bạn quen dần với sự dịch chuyển tư thế và tăng cường cung cấp máu lên não.
Các bài tập cụ thể như sau:
- Lắc đầu từ trái sang phải, từ trên xuống dưới: Mỗi đợt 10 động tác, thực hiện 2 đợt.
- Sau đó tăng dần độ khó bằng cách vừa thực hiện vừa nhìn chằm chằm vào ngón tay để trước ngực.
- Tiếp theo tăng mức độ khó bằng cách tăng dần tốc độ dịch chuyển đầu.
5.2. Xây dựng chế độ ăn uống
Những người với nguy cơ cao bị rối loạn tiền như trong gia đình có người mắc bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh để ngăn ngừa bệnh hiệu quả.
– Những thực phẩm cần bổ sung:
- Uống nước đủ mỗi ngày, trung bình 1,5 – 2 lít nước/ngày để đảm bảo quá trình trao đổi chất diễn ra bình thường trong cơ thể.
- Bổ sung thực phẩm lành mạnh, tốt cho hệ tim mạch, thần kinh như trái cây, rau xanh…
- Cung cấp những thực phẩm giàu vitamin B tốt cho hệ thần kinh và hệ thống miễn dịch như vitamin B9 (trong gan của bò, lợn và các loại rau xanh đậm…), vitamin B6 (trong cá hồi, thịt bò…).
- Một số vitamin khác tốt cho tiền đình như vitamin C (trong quả cam, dứa, ổi…) giúp trí não hoạt động tốt, vitamin D (trong sữa, ngũ cốc, trứng…) giúp cải thiện chứng xơ cứng tai…
- Cung cấp thực phẩm giàu khoáng chất như magie giúp đảm bảo hệ thần kinh hoạt động bình thường. Chúng thường có trong hải sản, các loại hạt, các loại thịt…
Ngoài ra, bạn cũng có thể uống các loại trà từ thảo mộc giúp kích thích tuần hoàn máu, tăng cường dòng máu di chuyển lên não, bồi bổ khí huyết… ngăn ngừa và khắc phục được các triệu chứng của bệnh rối loạn tiền đình. Chúng bao gồm bạch quả, ngải cứu, đinh lăng, tam thất…
– Những thực phẩm cần hạn chế:
- Giảm tối đa thuốc lá, rượu, bia, cà phê và các chất kích thích gây hại khác cho cơ thể.
- Những thực phẩm có hàm lượng đường, muối cao, chất béo… làm tăng lượng cholesterol máu, làm nặng thêm các bệnh liên quan đến mạch máu… Vì vậy nên hạn chế các loại này để ngăn ngừa bệnh rối loạn tiền đình hiệu quả.
5.3. Xây dựng chế độ sinh hoạt
Căng thẳng là một trong nguyên nhân gây bệnh rối loạn tiền đình. Do đó, xây dựng một chế độ sinh hoạt cân bằng, lành mạnh, giữ tinh thần thoải mái là điều cần thiết.
– Trong khi làm việc, bạn chú ý những điều như sau:
- Tìm cách hạn chế căng thẳng sau khi hoạt động trí óc, làm việc trên máy tính. Bạn nên xen kẽ thời gian nghỉ ngơi và công việc để hạn chế tình trạng não căng thẳng quá mức. Cứ mỗi 30 phút nên thư giãn 5 phút là tốt nhất.
- Trong khi ngồi làm việc, không đứng dậy, quay cổ một cách đột ngột.
- Thực hiện các bài tập cho phần đầu và cổ.
– Ngoài giờ làm việc:
- Tăng cường vận động thể dục thể thao để tăng cường lưu lượng máu lên não, tuy nhiên cần thận trọng các động tác quá sức cho vùng đầu cổ. Đặc biệt là bộ môn giúp tăng khả năng phối hợp giữa các bộ phận trong cơ thể và tốt cho tiền đình như yoga, xà kép, xà đơn, thể dục nhịp điệu, thái cực quyền…
- Ngâm chân trước khi đi ngủ để máu lưu thông tốt, giảm căng thẳng và mệt mỏi.
- Khi nằm nên kê gối vừa phải khoảng 45 độ để ngăn ngừa các thạch nhĩ, chất lỏng trong tai di chuyển.
Đặc biệt nếu bố mẹ bị rối loạn tiền đình nên tập cho trẻ từ khi còn nhỏ như đu đưa theo nhịp, cho bé nằm võng… để quen với sự chuyển động nhanh và liên tục. Với những trẻ lớn hơn, trẻ có thể ngăn ngừa bệnh rối loạn tiền đình bằng cách chơi đu quay, chơi patin, đánh đu, múa ba lê… có tác dụng giữ thăng bằng cho cơ thể.
☛ Đọc thêm: Rối loạn tiền đình nên nằm gối cao hay thấp?
5.4. Kiểm tra sức khỏe định kỳ
Đây là giải pháp hiệu quả để phát hiện và can thiệp kịp thời nếu như người bệnh bị rối loạn tiền đình. Khi có phương pháp điều trị sớm bệnh có thể được cải thiện, ít gây ảnh hưởng tới chất lượng công việc và cuộc sống.
Hiện nay, ở những nước phát triển với các rối loạn tiền đình có liên quan đến yếu tố gia đình với các gen được biết đến thì việc xét nghiệm di truyền là một phương pháp giúp chẩn đoán bệnh hiệu quả.
